Kỹ năng sống là các kỹ năng cá nhân trong giao tiếp hằng ngày nhằm giải quyết các công việc hay các tình huống trong cuộc sống hiệu quả; tích cực vận dụng các kiến thức đã học vào đời sống thực tiễn; kỹ năng tâm lý xã hội để quản lý bản thân hay tương tác với mọi người xung quanh,… Kỹ năng sống cũng là một mục tiêu quan trọng mà các cha mẹ và các nhà giáo dục học cần hướng đến trong quá trình nuôi dưỡng, giáo dục trẻ.
Việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ nên bắt đầu từ rất sớm, thậm chí từ khi trẻ còn rất nhỏ. Trong giai đoạn từ 0 đến 5 tuổi, trẻ đang trải qua giai đoạn phát triển quan trọng, trong đó các kỹ năng sống như tự chăm sóc, quản lý cảm xúc và xây dựng mối quan hệ xã hội bắt đầu hình thành. Do đó, giáo dục kỹ năng sống từ độ tuổi này sẽ giúp trẻ phát triển những kỹ năng quan trọng trong cuộc sống và xây dựng nền tảng cho sự thành công trong tương lai.
Tuy nhiên, giáo dục kỹ năng sống cần được liên tục thực hiện và phát triển trong suốt quá trình học tập và trưởng thành của trẻ. Các kỹ năng cần được giáo dục phải phù hợp với độ tuổi và trình độ phát triển của trẻ để đảm bảo hiệu quả tối đa.
Khả năng tự chăm sóc: Ba mẹ có thể bắt đầu tập cho trẻ từ những kỹ năng đơn giản nhất như để trẻ dọn bàn ăn và tự ăn cơm, tự tắm rửa và mặc quần áo, sắp xếp phòng ngủ và khu vực vui chơi. Ba mẹ nên nhớ, chỉ can thiệp khi con cần giúp đỡ và chỉ làm ở mức độ hỗ trợ chứ không phải làm thay con mọi thứ. Phải để con tự ý thức được đâu là việc của mình để trẻ sống có trách nhiệm hơn.
Quản lý cảm xúc: Việc duy trì trạng thái cảm xúc cân bằng và tâm lý ổn định sẽ giúp trẻ phát huy tốt khả năng học tập và sáng tạo, dễ dàng đạt được thành công. Để rèn luyện kỹ năng này, ba mẹ cần dạy con cách nhận biết cảm xúc khi chúng xuất hiện và phân biệt các cảm xúc với nhau bao gồm cảm xúc tích cực và tiêu cực. Sau đó, hãy hướng dẫn con cách xử lý các cảm xúc cho phù hợp với hoàn cảnh và đưa ra các phản ứng thích hợp.
Kỹ năng giao tiếp: Kỹ năng giao tiếp được xem như cơ bản nhất mà mỗi người đều phải có. Việc giao tiếp ứng xử như thế nào cho khéo léo, thông minh và lịch sự cũng là một kỹ năng cần rèn luyện. Đối với gia đình, ba mẹ nên dạy trẻ cách giao tiếp như thế nào cho phù hợp khi gặp người lớn, bạn bè bằng tuổi hay các em nhỏ hơn mình. Ngoài giao tiếp bằng lời nói thì ba mẹ cũng nên dạy bé các hình thức giao tiếp khác như: ngôn ngữ cơ thể, chữ viết sao cho linh động và phù hợp với từng hoàn cảnh.
Tư duy sáng tạo: Để trẻ phát huy được khả năng tư duy sáng tạo, cha mẹ phải xây dựng được cho bé một môi trường thích hợp giúp trẻ phát triển sự tò mò và khám phá thông qua các hoạt động, trải nghiệm.
Kỹ năng làm việc nhóm: Đây là một kỹ năng rất quan trọng để phát triển được những kỹ năng xã hội và cách để xây dựng cũng như duy trì các mối quan hệ. Ba mẹ nên tạo cơ hội cho trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời như cắm trại, trại hè, vui chơi cùng bạn bè mỗi kỳ nghỉ. Trong mỗi nhóm bạn sẽ có những bạn tài giỏi về một mặt nào đó, hoặc còn hạn chế về mặt nào đó, lúc này con sẽ biết cách học hỏi và chia sẻ cũng như giúp đỡ mọi người.
Kỹ năng học tập: Trẻ cần được hướng dẫn cách học tập một cách hiệu quả, như là cách đặt mục tiêu, lên kế hoạch, sắp xếp thời gian và tìm kiếm thông tin.
Giáo dục kỹ năng sống là quá trình giúp trẻ em phát triển những kỹ năng và đặc điểm tích cực để giúp họ đối phó và thích nghi tốt hơn với những thách thức của cuộc sống. Đây là những kỹ năng vô cùng quan trọng và cần thiết để giúp trẻ tự tin và thành công trong cuộc sống.
Để dạy kỹ năng sống cho trẻ ở nhà, cha mẹ có thể dành nhiều thời gian để vui chơi, trò chuyện cùng các con. Các con có thể rèn luyện, học hỏi các kỹ năng cơ bản từ cách phụ giúp các công việc nhà đơn giản cho đến việc trẻ tự lập, tự giải quyết các vấn đề trong khả năng của trẻ. Quan trọng hơn, cha mẹ phải là tấm gương mẫu mực trong mắt các bé.
Đối với môi trường lớp học, thầy cô sẽ có nhiều điều kiện và cơ sở vật chất để tổ chức các khóa học rèn luyện kĩ năng sống cho trẻ. Những hoạt động có thể kể đến là cho phép trẻ làm chủ lớp học, tổ chức các hoạt động trò chơi trải nghiệm, hoặc giảng dạy thông qua các bài giảng thực tế. Khi trẻ chơi, tức là chúng đang khám phá và hình thành kĩ năng. Khi trẻ tìm hiểu môi trường xung quanh tức là chúng đang trải nghiệm sự khám phá để hình thành các năng lực như: tìm hiểu và khám phá tự nhiên, giải quyết vấn đề. Vì thế, giáo viên cần nuôi dưỡng, giúp trẻ phát triển các kĩ năng sống bằng cách tạo môi trường học tập cũng như cung cấp cho trẻ các vật liệu để hỗ trợ trẻ trong quá trình tìm tỏi khám phá và giải thích tự nhiên.
Nếu như các bé đã quá bận rộn với chương trình học tập kiến thức văn hóa, xã hội ở trên trường lớp thì kỳ nghỉ hè chính là thời điểm lý tưởng để phát triển những kĩ năng còn thiếu sót. Thay vì cha mẹ để bé ở nhà chơi dài không có ý nghĩa, cha mẹ có thể cho bé tham gia các chương trình trại hè. Đây là nơi mà bé vừa có thể giao lưu gặp gỡ, kết bạn với bạn bè trên toàn quốc vừa có thể học hỏi các kĩ năng, kiến thức học thuật quan trọng để chuẩn bị hành trang nền móng quan trọng cho giai đoạn phát triển tiếp theo của bé.
Một chương trình trại hè thiết thực, uy tín được nhiều bậc phụ huynh lựa chọn mà cha mẹ có thể tham khảo hiện nay đó chính là môn học STEM tại Trường Tiểu hoc Kim Đồng. Giáo dục STEM của nhà trường hứa hẹn sẽ đem lại nhiều trải nghiệm tuyệt vời cho học sinh. Các hoạt động được thiết kế đi sâu vào 3 mục tiêu: Kiến thức - Kĩ năng - Trải nghiệm, lan tỏa niềm đam mê sáng tạo, nghiên cứu trong lĩnh vực Khoa học - Kĩ thuật.
